Paper door Vincent de Vries: Individuele topsporters en hun prestaties

Jij het nieuws, wij een tikkie!

Dat geldt ook wanneer het Nederlands handbalteam zich steeds een ronde verder weet te spelen tijdens de Wereldkampioenschappen in 2015. In het begin van het toernooi is er nog niet veel aandacht voor zo'n team, maar naarmate het team verder komt in het toernooi neemt de belangstelling toe.

Sportkijkend Nederland voelt zich dan op de een of andere manier verbonden met de sporter(s) en leeft mee. Dit gaat niet alleen over voetbal en handbal, maar ook andere sporten die het goed doen. Iedereen lift dan mee op dat euforische gevoel van het winnen van een wedstrijd of sterker nog het winnen van een belangrijk kampioenschap. Wat deze mensen vaak vergeten is de weg die een topsporter moet afleggen in zijn leven om op dat ene moment die ene prestatie te kunnen leveren. De weg van een topsporter is lang en zwaar. Maar toch is het zo, dat de ene sporter het wel haalt, terwijl de andere sporter met evenveel talent het niet weet te halen. Waar ligt dat aan? Wat zijn de factoren, waardoor het bij sporter A wel wilt lukken, maar bij sporter B niet? Is het geluk, dat Andre Agassi meerdere Grand Slam titels heeft gewonnen? Of was het het talent van Agassi? In deze beschrijvende paper kijken we naar voorbeelden van topsporters van verschillende individuele sporten. Wat zijn de beslissende factoren, waarmee het succes van sportprestaties van individuele topsporters te herleiden is? Doelstelling van deze paper is om erachter te komen aan de hand van praktijkvoorbeelden in welke mate de factoren meewegen bij het behalen van sportprestaties.

Factoren in de topsport

Laten we vooropstellen dat de factoren waarmee het succes van een topsporter bepaald wordt ontzettend divers is. In deze paper gaan we uit van de vijf hoofdfactoren van sportpsycholoog Rico Schuijers (Schuijers, 2004); fysiek, mentaal, wedstrijdinzicht, techniek en talent. Deze kan je onderverdelen in meerdere subfactoren. Er is een scala aan factoren die bepaalt waarom iemand wel 1e kan worden in een wedstrijd en waarom diegene dat juist niét kan. Per sporter gaan we de vijf hoofdfactoren behandelen en daarbij een aantal subfactoren, die in enkele gevallen bepalend zijn geweest voor het uiteindelijke succes. Voordat we succesvolle topsporters gaan beschrijven, laten we eerst kijken naar de definitie van de vijf hoofdfactoren van een succesvolle topsporter. We hanteren de definities van Van Dale (Dale, Home | van Dale, 2016). Fysiek: natuurlijke gesteldheid van het lichaam. Mentaal: in (of van) de geest. Wedstrijdinzicht wordt niet als officieel woord gezien dus kijken we naar de betekenis van de afzonderlijke woorden wedstrijd en inzicht. Wedstrijd: strijd om te zien wie de beste prestatie levert: sportwedstrijd. Inzicht: besef, bewustzijn. We kunnen dus stellen dat het bij wedstrijdinzicht gaat om een betere prestatie dan de tegenstander waarbij het bewustzijn de grootste rol speelt. Techniek: bedrevenheid, vaardigheid. Talent: natuurlijke begaafdheid; aanleg. Als de vijf hoofdfactoren met elkaar verbinden komt er een omschrijving uit voor de succesvolle topsporter: een sporter met een natuurlijke begaafdheid, die in staat is om zijn lichamelijke gesteldheid en geest optimaal te ontwikkelen, waardoor er een bewuste, excellerende prestatie geleverd kan worden met de juiste bedrevenheid en vaardigheden.

De succesverhalen van topsporters liggen voor het oprapen. Tegenwoordig brengen steeds meer topsporters autobiografieën uit over de successen en dieptepunten uit hun sportcarrières: Zlatan Ibrahimovic, Laurens ten Dam, Cristiano Ronaldo, John de Wolf, Mike Tyson, Joop Zoetemelk, etc. In de autobiografieën is goed te lezen hoe deze topsporters de prestaties hebben gehaald in hun sportcarrière. In de autobiografie Open van toptennisser Andre Agassi (Agassi, 2009), vertelt Agassi over zijn leven als kind tot zijn leven na het zijn van een professioneel tennisser. Wat belangrijk is, is om de factoren te bekijken waardoor Agassi zo succesvol is geworden. Agassi werd vanaf jongs af aan geprikkeld door zijn vader om te tennissen. In Las Vegas, waar Agassi opgroeide, had hij een eigen tennisbaan ter beschikking en had zijn vader een eigengemaakte ballenmachine. Door middel van deze omstandigheden kreeg hij de mogelijkheid om zichzelf mentaal, technisch en fysiek te trainen. Of Agassi zelf zoveel talent heeft gehad is voor hem nog steeds een vraag. Het wedstrijdinzicht wordt veelal bijgebracht door coaches en gerichte training. Op de hoog aangeschreven tennisschool van Nick Bollettieri werd dit wedstrijdinzicht bijgebracht. Op deze school trainde Agassi met de beste tennissers in Amerika. In een interview (Andre, 2015) maakt hij duidelijk dat Gil Reyes, zijn fysieke trainer, voor hem het verschil heeft gemaakt tussen succes en falen. Dit betekent dus dat de grootste factoren voor Agassi zijn fysieke gesteldheid in combinatie met het mentale aspect is geweest. Dit neemt niet weg dat Agassi in zijn jeugd de mogelijke kansen heeft gehad om zich op alle factoren te ontwikkelen. Vanaf jongs af aan had vader Agassi de mogelijkheden in huis om Andre te laten sporten op het hoogste niveau. Geld speelde amper een rol, sparringpartners waren er genoeg (bij uitzondering van zijn eerste tennisjaren waarbij Agassi veel trainde met een ballenmachine) en professionele trainers in overvloed. Kortom, de randvoorwaarden om topsport te kunnen bedrijven waren aanwezig. Agassi excelleerde op het gebied van fysiek en mentaal.

Niet alle topsporters hebben de vijf hoofdfactoren in evenwicht. Ook de randvoorwaarden om topsport te kunnen bedrijven was niet bij iedereen aanwezig. Zo ook bij oud-topbokser Mike Tyson. In zijn boek Niets dan de waarheid (Tyson, 2014) beschrijft Tyson hoe hij in zijn jeugd opgroeide in Brooklyn. Tyson was het kind zonder toekomst. Zijn jeugd bracht hij door door te stelen, in te breken en overvallen te plegen. Om zichzelf te verdedigen tegen zijn omgeving begon hij met vechten en kwam zo veelvuldig in aanraking met justitie. Op veertienjarige leeftijd leert Tyson Cus D'Amato kennen, die hem in huis nam en hem trainde. Tyson ontwikkelt zichzelf in deze periode op veel vlakken. Fysiek, technisch en spelinzichtelijk wordt Tyson dag in dag uit getraind. Talent had hij deels, maar mentaal was het een wrak. Hij was immers een kind uit een kansarm gezin en had zijn jeugd doorgebracht met slechte dingen doen. Zoals Tyson in zijn boek vertelt, heeft hij zich mentaal ontzettend goed weten te stimuleren. "Ik was het kind zonder toekomst, maar geef mij sprankje hoop en ik laat niet meer los", vertelt hij in zijn boek. Ook in het geval van Mike Tyson is het mentale aspect ontzettend belangrijk geweest in zijn reis naar het worden van de jongste kampioen zwaargewicht ooit. Tyson groeit op als kind zonder kansen, belandt op het slechte pad en krijgt één kans om zichzelf terug te krijgen op het rechte pad en te excelleren in het boksen. We kunnen gerust stellen, dat de intrinsieke motivatie van Tyson en daarmee ook het mentale aspect, ontzettend groot was om de beste te worden.

Vergelijkbaar met Tyson's coach Cus kent de tennissport coach Toni Nadal, de oom van tennislegende Rafael Nadal Pereira. Toni Nadal heeft Rafael Nadal zijn hele leven lang met harde hand getraind. Een bijna onmenselijke manier van trainen kan je wellicht stellen. Vergelijkbaar met de Chinese manier van opvoeden, waarbij kinderen vanaf jongs af aan op een inhumane manier aangepakt worden om zo goed mogelijk te worden in hetgeen waarvoor zij trainen. De visie van coach Toni was werken, werken en nog meer werken. Dag in dag uit werd Rafael afgebeuld om alsmaar beter te worden. Ondanks de harde manier van opvoeden bleef Rafael een jongen, die niet in het donker wilde slapen, bang was voor honden en ontzettend veel van zijn familie hield. Blijkbaar kon hij tijdens zijn trainingen en wedstrijden de knop omzetten en veranderen in een totaal ander persoon. Buiten de baan bleef hij nederig, vriendelijk en bescheiden ten opzichte van zijn omgeving. Nadat hij prof werd, veranderde zijn houding naar de buitenwereld niet. Geld maakte geen ander persoon van hem, in tegenstelling tot andere topsporters, met name voetballers zoals Memphis Depay. Geld zorgde er wel voor, dat hij zijn familie, waar hij onvoorwaardelijke liefde voor had, een beter leven kon geven. Als we kijken naar de factoren, die van invloed zijn geweest op het succes van Rafael Nadal, dan valt op dat zijn opvoeding met harde hand de overhand heeft gehad. Hierdoor werd hij fysiek, technisch, wedstrijdtechnisch en vooral mentaal ontzettend goed getraind. Nadal is een voorbeeld van een topsporter, die naast zijn sportieve carrière zichzelf is gebleven, afgezien van zijn sportieve successen en de daarmee bijkomende inkomsten.

In het geval van Agassi, Tyson en Nadal kregen zij op een moment in hun leven de beschikking over een (voor hun goede) coach, trainingsfaciliteiten en meer. Churandy Martina, de hardloper uit Curacao, had in zijn jeugd andere zaken aan zijn hoofd (Woestenburg, 2013). Vanwege de sociale problemen onder de jeugd wilde zijn vader, dat hij zijn school zou afmaken, anders zou hij niet mogen trainen. Pas toen hij veertien jaar werd kreeg atletiek een serieuze plek in zijn leven. Hij zorgde er zelf voor, dat hij dag in dag uit met atletiek bezig was. De intrinsieke motivatie om beter te worden was sterk aanwezig bij Martina. Ook hier komt weer heel duidelijk naar voren, dat de instelling van Martina een sleutelfactor is geweest bij zijn sportieve successen.

Wat duidelijk naar voren komt bij Agassi, Tyson, Nadal en Martina, zijn de mentale capaciteiten, die zij hebben. Volgens Van Yperen (van Yperen, 2009) zijn het niet de problemen van de sporters of de doelen die zij nastreven, waarmee zij zich onderscheiden van de rest. Ook ligt het niet aan de hoeveelheid tijd, die zij in de sport investeren, mits je de kans krijgt om evenveel uren te maken, waardoor zij zich onderscheiden van de rest. Het gaat om het doelcommitment. De wil om dat doel te bereiken, ten koste van alles daar omheen. Duidelijk kiezen om de sport op nummer 1 te zetten en hun sportcarrière voorrang te geven boven al het andere. Ook zegt van Yperen in zijn onderzoek, dat topsporters een verschillende attitude hebben hoe om te gaan met tegenslagen. Het is voor een sporter onontkoombaar om geen tegenslagen mee te maken in de gehele sportcarrière. Er zijn 13 soorten tegenslagen die topsporters tegen kunnen komen in wedstrijden en trainingen (Schuijers, 2004). Wat succesvolle topsporters onderscheidt van de mindersuccesvolle is manier waarop zij hier mee omgaan. Succesvolle topsporters zijn bereid om de problemen, wanneer mogelijk, aan te pakken en er iets aan te doen. Dit komt de prestaties ten goede. Henk Grol (Grol, 2016), topjudoka, zegt ook: "Diegene, die het mentaal het meeste stabiel is, gaat die gouden medaille winnen."

Van Yperen zegt, dat je zonder hulp van anderen het nooit zult gaan halen. Vooral tijdens de jeugdjaren heeft de relatie met de ouders veel invloed op de mate van progressie bij de sporter. Als we kijken naar het verhaal van Mike Tyson, dan zien we dat hij een slechte jeugd heeft gehad. Criminaliteit tekende deels zijn jeugdjaren. Echter, vanaf het moment dat hij in aanraking kwam met een persoon, die voor hem fungeerde als zijn tweede vader, verbeterde zijn sportieve prestaties ook. Sociale contacten hebben dus een verband met de sportieve prestaties van een sporter.

We hebben gezien dat het mentale aspect in de sport een sleutelfactor is om de beste mogelijke prestatie neer te zetten. De kenmerken van succesvolle topsporters zijn beschreven op de vorige pagina's. Wat zijn de kenmerken van falende sporters? Schuijers (Schuijers, 2004) beschrijft dit met de volgende kenmerken; niet het juiste doen, niet op het juiste moment en niet op de juiste manier. In het geval van Agassi kan dit betekenen dat hij eigenlijk zijn service naar de zijkant had kunnen plaatsen in plaats van naar het midden toe. Hij had die ene extra stap naar voren één seconde eerder moeten zetten om initiatief te behouden in de rally. Hij wilde de service zo hard mogelijk slaan, maar kwam daardoor niet goed uit qua timing en sloeg de bal het net in. Het doel van een sporter tijdens een wedstrijd is om het juiste te doen, op het juiste moment op de juiste manier. Dit kan dus bereikt worden door mentaal optimaal getraind te zijn, zodat het vanzelf gaat.

Conclusie

Een sporter met een natuurlijke begaafdheid, die in staat is om zijn lichamelijke gesteldheid en geest optimaal te ontwikkelen, waardoor er een bewuste, excellerende prestatie geleverd kan worden met de juiste bedrevenheid en vaardigheden. Dat is de definitie van een succesvolle topsporter. De enige factor, die niet getraind kan worden, is de natuurlijke begaafdheid. De overige factoren zijn dus trainbaar en alleen daarin kan er een verschil worden gemaakt. In individuele sporten blijkt het mentale aspect van de sport veruit de meest invloedrijkste factor te zijn om een succesvolle topsporter te worden. De manier, waarop de sporter om kan gaan met tegenslagen, de doelcommitment, die de sporter heeft om zijn of haar doel te bereiken en het juiste doen op het juiste moment op de juiste manier, verklaren het verschil tussen succesvolle en onsuccesvolle topsporters. De mentale factor is van onschatbare waarde, omdat de overige drie trainbare factoren fysiek, techniek en wedstrijdinzicht, daardoor een sneller en effectiever ontwikkelingsproces doormaken.

Bibliografie

• Agassi, A. (2009). Open. A.W. Bruna VIP. Andre, A. (2015, December 28). Andre Agassi talks through the people who have had the biggest impact on his life. (U. Sport, Interviewer)
• Dale, V. (2016, Januari 6). Gratis woordenboek | van Dale. Opgeroepen op Januari 6, 2016, van vandale: http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=mentaal&lang=nn#.Voy2tPnhCM8
• Dale, V. (2016, Januari 6). Home | van Dale. Opgeroepen op Januari 6, 2016, van Website van van Dale: http://www.vandale.nl/
• Grol, H. (2016, Januari 6). Holland Sport. (W. de Jong, Interviewer)
• Schuijers, R. (2004). Mentale training in de sport. Maarssen: Reed Business.
• Tyson, M. (2014). Niets dan de waarheid. Amsterdam: Xander Uitgevers B.V.
• van Yperen, N. (2009). Why some make it and others do not: Identifying Psychological Factors that predict career success in professional adult soccer. Human Kinetics.
• Woestenburg, F. (2013). Churandy Martina. Utrecht: Tirion Uitgevers.